KSIĘGA STANÓW POLSKICH czyli; gdzie, kto siedział w średniowiecznej Polsce

OSADY SŁUŻEBNE

Grupa miejscowości w Polsce, toponimy których nazwy swiadczą że w średniowieczu zamieszkiwali je służebnicy książęcy, ...ministeriales... pełniący różne funkcje istotne dla gospodarki księcia , czytaj państwa. Nieustalony jest początek istnienia osad służebnych. Spory dotyczą pierwszych Piastów, autorów staropolskiej reformy gospodarczej która doprowadziła do ich powstania. (Można by tę reformę nazwać piastowską.) Czy twórcą był Mieszko I czy Kazimierz Odnowiciel ? Z datą pojawienia sie Bulli Gnieźnieńskiej(1136) czy Nadania Tynieckiego(1125) r. Osady S. już istnieją. Być może początki są znacznie wcześniejsze i taka organizacja służebników jest spadkiem po Rzeszy Wielkomorawskiej. Poszlaka ta znajduje potwierdzenie w tym że podobny system osad s. istniał na Węgrzech , Czechach i w Polsce, krajach bedących w jakiś sposób spadkobiercami państwa Wielkomorawskiego. Możliwe też że był kopiowany w wymienionych krajach w różnym czasie. W Polsce nazwy te zachowały się najpełniej. Odległym w czasie pierwowzorem dla takiego rozwiązania gospodarczego były założenia gospodarcze dla państwa Karola Wielkiego.
System osad logicznie wydaje się spójny, zaplanowany; tzn. ludzie przeznaczeni do poszczególnych zadań mieszkają w nieodległych od miejsca wykonywania swojej służby miejscowościach, których nazwy powstały od nazw służebników je zamieszkujących (np; Psary, Skotniki, Komorniki) Organizacja ta jeżeli kiedykolwiek tak działała rozsypała się już w XII wieku i służebnicy różnych zawodów i funkcji mają swoje działy w miejscowościach o różnych, odmiennych nazwach, nie związanych  z ich zawodami . Sam książę przenosił ludzi, zmieniał im zajęcia nadawał odmienne prawa grupowe lub przekazywał ich innym osobom czy kościołowi. Byc może system ten odzwierciedlał podział funkcji i zawodów tylko w jakimś ograniczonym czasie od założenia poszczególnych miejscowości.
Ludzie, ministeriałowie zamieszkujący te miejscowości mieli nadane prawa grupowe częściowo różne dla każdej z grup. Utrzymywali się z dziedziczonego gospodarstwa rolnego, jedne obciążenia i podatki płacili z innych, z racji pełnionych funkcji byli zwolnieni. Zadania, prace wskazane przez księcia realizowali w wyznaczonych grodach lub majątkach książęcych. . Można służebników podzielić w związku z różnymi działami gospodarki książęcej.

Łowiectwo, rybactwo; łowcy, strzelce, psary, sokolniki, bobrowniki, rybitwy, cienietniki, itd.
Leśnictwo, gajowniki, leśniki, drwale, łazęki, smolniki, itd.
Pasterstwo, hodowla zwierząt; skotniki, konary, kobylniki, świniary, owczary, itd.
Rolnictwo, żywność; rataje, młynary, piekary, winiary, ogrodniki, miodary, bartodzieje, itd.
Transport, woźniki, kołodzieje, korabniki, przewoźniki, włóczki, dróżniki itd.
Rzemiosło; tokary, złotniki, kobierniki, mydlniki, garbary, szewce, cieśle, smolary, itd.
Rzemiosła związane z wojskowością, szczytniki, szłomniki, grotniki, jadowniki, kowale, itd.
Finanse, komorniki, poborcy, celniki, mincerze.
Religia, świątniki, duszniki, kościelniki.
Nie wszystkie nazwy zawodowe miejscowości w Polsce mają pochodzenie od książęcych ministeriałów.
"Livre de La Chasse", Gaston Phebus 1387-1389