RYBITWY

pol: rybaki, rybitwy, rybołowcy
łac: piscatores, allecistae, venditor piscium
niem: Fischer, Piscztor

miejsca Rybnik, Rybnica
osady : Rybaki, Rybitwy, Rybniki

Nadanie Lądzkie 1145 …Slawsko cum piscatoribus...

Rybitwy, rybacy, rybnicy, ogólnie ci co ryby łowili, sprzedawali. Także ludność służebna, rybnicy łowili ryby we wszystkich wodach stanowiących regale wodne, i dostarczali je dla dworu książęcego, może dla administracji kasztelańskiej a po nadaniach wód także dla kościoła lub panów świeckich. Pierwszy dyplom dotyczący uposażenia klasztoru w Tyńcu z roku 1124-25 wymienia między innymi książecych służebnych rybitwów.

...Thinciensem villam cum...omnibus ministris curie regis competentibus, tam pistoribus, lagenariis,

quam cocis et camerariis, piscatoribus et pecorariis...

Także Bulla Gnieźnieńska z roku 1136. pośród posiadłości arcybiskupa wylicza w prowincji Żnińskiej jeziora i wieś Rybitwy, ...villa piscatorum....item Nir per totum....cum piscatoribus eorum...

Nadanie dla klasztoru w Lądzie z 1145 roku, ...Slawsko cum piscatoribus...

Dostarczane ryby mierzono na jednostki zwane mieczami najprawdopodobniej rodzaj żerdzi z nabitymi na nią rybami....fasciculum piscium, qui mech dicitur...

1315 Trois, Psautier de la reine Mary, Britisch Library

Według ordynacji z roku 1243 rybitwy pracujacy dla zakonu bożogrobców gnieźnieńskich obok powinności dostarczenia wymienionych ilości ryb musieli ...pilnować raków i chodzić z sieciami w lecie i zimie gdzie im się każe...(Piekosiński). Książecy i inni rybacy do łowienia ryb posługiwali się różnymi sakami, sieciami czasem ogromnymi,  zwanymi niewodem...sagena maior..., sieciami i koszami stawianymi w różnych częściach jezior i rzek lub zamykając rzeki przegrodami zwanymi jazami tam gdzie książę tego nie zabraniał dla uwolnienia przepływu. Łowiono ryby z zakotwiczonej łodzi zapewne rzucanymi sieciami i na wędkę.

Gall Anonim wspomina o zaskoczeniu przez idące na Kijów wojska Bolesława Chrobrego, księcia Jarosława Mądrego w  chwili gdy ów pechowy książe łowił na wędkę ryby. To zdarzenie nie degraduje księcia do roli rybitwów ale pokazuje że wędkarstwo jako rodzaj łowów mogło być atrakcyjnym zajęciem także dla władców średniowiecznych. Być może służebni rybitwy tak jak cienietnicy, strzelcy czy inni łowcy musieli towarzyszyć i pomagać panującemu w łowach rybackich.

Trubadur, książę Pfeffel łowi ryby, Kodeks Mannese XIV w. Niemcy

Na Pomorzu rybactwo musiało być jednym z postawowych zajęć ludności . Duże ilości solonych, pewnie wędzonych czy suszonych ryb eksportowano do krain sąsiednich czego dowodzi akapit pieśni z czasów podboju Pomorza przez wojsko Bolesława Krzywoustego w wydaniu Galla Anonima. ...naszym przodkom wystarczały ryby słone i cuchnące my po świeże przychodzimy w oceanie pluskające...

anonim.grafika z XVI w.

Eksport beczek z solonymi rybami wiązał się najpewniej z eksportem soli z salin i warzelni nadmorskich, także w formie garum, słonego sosu rybnego.

Więcej o różnych specjalnościach rybackich w następnych artykułach; niewodnicy, pstrążnicy i kotowice

ŚWINIARY

pol: świniary, świnary, świniarze, świniopasy
łac: porcarii, pastores subulci, pastores porcorum, pastor suum, magister porcorum, suarii
niem: Schweinhirt, Kobenwarter, Sauhirt

Pasterze świń. Mimo że kojarzymy z hodowlą świń liczne jeszcze w Polsce chlewy, chlewiki, to w czasach wczesnego średniowiecza zboża starczało przede wszystkim na strawę dla ludzi. Świnie musiały być wypasane na pożywieniu naturalnym dla ich przodków, dzików czyli na żołędziach i orzechach bukowych, które także zbierano na karmę dla nich. Tietmar w pierwszych akapitach swojej kroniki,(1012rok) wymienia cudowne źródło słowiańskiego ludu Głomaczy w którym pojawienie się płynących żołędzi, pszenicy i jęczmienia wróżyło obfite dla tego ludu czasy. W większości średniowiecznych kalendarzy europejskich pokazywano wypas świń w lasach jak i zimowy ubój tych zwierząt kiedy naturalna karma się kończyła.

kalendarz, Francja, XIVw.

Za korzystanie przez mieszkańców osad z owoców leśnych przeznaczonych dla świń książę pobierał od poddanych opłatę zwaną narzazem zliczaną przez książęcych służebników. O istnieniu służby świniarzy książęcych świadczą liczne osady noszące nazwę Świniary, (13 miejscowości), Świnary1,   jak i wymieniane w dokumentach kościelnych,(1136) dowody na opłacanie kościołowi dziesięciny nazywanej porcorum zapewne z chowu świń należących do księcia.

Godzinki hrabiego de Beury, XVw. Francja

Za czasów Kazimierza Wielkiego zapisano ramy prawne dla wypasu świń w lasach prywatnych i królewskich a nadzór nad zgodnym z prawem korzystaniem z bogactwa lasów trzymały służby leśne, gajowniki, leśniki. Wypas świń w lasach obok korzyści hodowlanych przyczyniał się także do ochrony drzewostanu bo zwierzęta te wyjadały liczne leśne owady i pędraki, czyszcząc i nawożąc ściółkę leśną. Świnie chodowano także w średniowiecznych miastach. Pod koniec XIVw. Kraków utrzymywał ...officum pastorum peccorum civitatis... i dwóch świniopasów miejskich a piekarze krakowscy byli także chodowcami świń.